Ο Ελληνισμός ως ενέργεια και δράση

«Η Σχολή των Αθηνών» Νωπογραφία
του Ραφαήλ, που βρίσκεται στο
Αποστολικό Παλάτι στο Βατικανό.

«Όταν η φιλία βασίζεται στην ανισότητα, εκείνοι που υπερέχουν σε πλούτη ή κάτι άλλο παρόμοιο δεν πιστεύουν ότι πρέπει αυτοί να αγαπούν περισσότερο, αλλά να τους αγαπούν περισσότερο εκείνοι που έχουν την ανάγκη. Είναι καλύτερα να αγαπά κανείς παρά να αγαπιέται. Το να αγαπά κανείς είναι ενέργεια ηδονής και αγαθό, ενώ δεν προκύπτει καμιά ενέργεια για εκείνον που αγαπιέται μέσα από την κατάσταση αγάπης που τον περιβάλλει. Ακόμα είναι καλύτερο να γνωρίζει κανείς παρά να τον γνωρίζουν∙ γιατί αντικείμενο γνώσης και αγάπης μπορούν να γίνουν και τα άψυχα, ενώ μόνο τα έμψυχα μπορούν να γνωρίζουν και να αγαπούν».
Άπαντα Αριστοτέλους, Ηθικών Μεγάλων Β΄, 1210b 3-11, εκδόσεις Κάκτος, τόμος 4, σελ. 227

Ένα από τα βασικότερα «κλειδιά» κατανόησης της αρχαίας ελληνικής σκέψης είναι η ενέργεια. Όλες οι ιδιότητες του ανθρώπινου είδους ταυτίζονται με την δράση, όχι με την κατάσταση. Η φιλοδοξία του Έλληνα να σκαρφαλώσει μέχρι τον Όλυμπο της ευδαιμονίας, της αρετής, της υστεροφημίας και της ελευθερίας δεν σχετίζεται με ευχές, με συγκυρίες, με οποιοδήποτε απότοκο της παθητικής αντίληψης της ζωής. Αυτά τα είχαν αφήσει οι πρόγονοί μας για άλλους πολιτισμούς, όπου η αδράνεια επέτρεψε στις κεντρομόλες δυνάμεις του χρόνου να σωρεύσουν ύλη πάνω σε ύλη – με όλες τις χθόνιες και χαμηλών συχνοτήτων αντιλήψεις που συνοδεύουν τούτες τις κοσμοθεάσεις.

Ο αυθεντικός Έλληνας είναι δρώσα οντότητα. Ως πολίτης, αναζητητής της γνώσης, μέτοχος των μυστηρίων ζωής και θανάτου, ταξιδιώτης ατέρμονων ενιαυτών, οπλίτης και πρόμαχος στον αδιάκοπο αγώνα της αρετής. Σε όλα, το Γένος μας, θεωρεί ως στοιχειώδη ένδειξη κατάφασης στην αρετή τη μάχη. Δεν μπορεί κάποιος εταίρος της συνάξεως του ελληνικού τρόπου να δηλώσει απλά ότι… προτιμά κάτι έναντι άλλου και να μην πολεμήσει για αυτό. Ακόμα και η φιλότητα και η αγάπη είναι αξίες προτιμητέες ως ενσυνείδητες δωρεές παρά ως απολαβές που προέκυψαν από την τυχαιότητα και την ανεξέλεγκτη προαίρεση του άλλου. Οι αιώνες, που ακολούθησαν την ρωμαϊκή κατάκτηση του τόπου μας και η επίμονη βαρβαρότητα του ωφελιμισμού που ταυτίστηκε με τα αυτοκρατορικά εποικοδομήματα, μάς «υποχρέωσαν» να λησμονήσουμε την γνήσια, ανόθευτη μορφή του πολίτη και του ιδίου του ανθρώπου.

Λερός εγωισμός

Ο άνθρωπος είναι ενέργεια. Αιώνια, απαράλλαχτη, άριστη και άθικτη κατάσταση είναι ο Θεός, ο οποίος εκδηλώνεται μέσω των ενεργειών που απείρως, υπερτελείως και απολύτως εμπεριέχει και Είναι. Ο Θεός, ως όλον, είναι στάση και κίνηση ταυτόχρονα. Ο Αριστοτέλης επιθυμεί να περάσει το μήνυμα της ανάγκης για δράση σε πολλά σημεία του έργου του. Το απόσπασμα που παρατέθηκε στην αρχή είναι ενδεικτικό της βούλησης του προπάτορά μας να διδάξει την επιτακτική ανάγκη για δράση μια και μιλάει για κάτι που όλοι μας, ίσως ενστικτωδώς, θα προτιμούσαμε να μας δίδεται: την αγάπη. Θα σκεφτόμασταν αυθόρμητα ότι είναι ευδαίμων εκείνος που την λαμβάνει όχι εκείνος που την χαρίζει. Αν όμως απορρίπταμε το λερό ένδυμα του εγωισμού, μια κατάσταση που ταυτίζεται μόνο με την κλιμακούμενη δυστυχία, θα βλέπαμε με ξεκάθαρο βλέμμα τον πεντακάθαρο ορίζοντα της προσφοράς.

Η προσφορά αγάπης και ενδιαφέροντος να γνωρίσουμε τον άλλον ταυτίζεται από τον Αριστοτέλη και με την ηδονή και την αρετή. Αντικείμενα αγάπης και μελέτης, όπως εύστοχα αναφέρει, μπορούν να έχουν και τα άψυχα. Όπου υπάρχει ψυχή υπάρχει και προσφορά δίχως να περιμένει ο κάτοχος του άφθαρτου δώρου του Θεού κάποιο… αντιμίσθιο.

Οι συμβουλές του δασκάλου του Αλεξάνδρου σίγουρα μπορούν να φανούν χρήσιμες και σε εμάς, που νομίζουμε πως έχουμε «καρφιτσωθεί» σαν πεταλούδες επάνω σε καιρούς που (κακώς) θεωρούμε αχάριστους και άνευ ενδιαφέροντος. Αδίκως απογοητευόμαστε. Η απόσταση που μας χωρίζει από περιόδους δόξας, εποχές επιτυχίας και στιγμές ανάτασης είναι ίση με την προσπάθεια που δεν καταβάλλουμε, με την ενέργεια που αρνούμεθα να σκορπίσουμε στα πεδία της Ιστορίας για να μας χαρίσει κι εκείνη μια θέση στις καλύτερες σελίδες της.

Ας ενεργήσουμε και ας κάνουμε όλα τα λάθη που υπάρχουν. Είναι προτιμότερο και μακράν πιο ενάρετο από το να περιμένουμε την εκτέλεση της ποινής, που επιφέρει η οκνηρία μας. Η παθητικότητα είναι ανθελληνισμός. Ο ύπατος βαρβαρισμός.

adiavroxoi.blogspot.gr