Ἡ τιμωρία φέρνει τήν εὐτυχία

Nέμεσις, πίνακας
του Alfred Rethel (1837)

«Τὶ ἰσχύει λοιπόν; Ποῖος ἀνάμεσα σὲ δύο ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν κάποιο κακὸ εἴτε στὸ σῶμα εἴτε στὴν ψυχὴ εἶναι αθλιότερος, αὐτὸς ὁ ὁποῖος θεραπεύεται καὶ ἀπαλλάσσεται ἀπὸ τὸ κακὸ ἤ αὐτὸς ποὺ δὲν θεραπεύεται καὶ συνεχίζει νὰ πάσχει;»
Πλάτωνος «Γοργίας»,478c8 – 478d2

Στο ἀπόσπασμα ποὺ προηγήθηκε διαβάσαμε μία ἀπὸ τὶς σημαντικότερες ἐρωτήσεις ποὺ ἔχει ὑποβάλλει ὁ Σωκράτης σὲ συνομιλητὴ του, προσπαθώντας νὰ τὸν ὁδηγήσει σταδιακὰ ἔξω ἀπὸ τὸ σπήλαιο τῶν ψευδαισθήσεων. Οἱ σωκρατικὲς ἐρωτήσεις εἶναι τὰ κλειδιὰ ποὺ ἀνοίγουν τὴν φυλακὴ τῆς πλάνης, ὅπου ἔχει ἐγκλωβιστεῖ ἡ παραζαλισμένη ἀνθρωπότητα ἀπὸ τὴν αὐγὴ τοῦ χρόνου.

Στον «Γοργία» τὸ θέμα εἶναι ἡ ρητορικὴ τέχνη. Ὁ Σωκράτης δὲν τὴν συμπαθεῖ. Προσπαθεῖ ἐπιτυχῶς νὰ ἀποδείξει ὅτι ἡ ρητορικὴ εἶναι μία ἀπὸ τὶς κολακεῖες τῆς ψυχῆς. Ὁ φιλόσοφος ποὺ θανατώθηκε μὲ φονικὸ ὅπλο μία δικαστικὴ ἀπόφαση καὶ ἐκτελεστὴ τίς… δημοκρατικὲς διαδικασίες στὴν ἐποχὴ τοῦ λυκόφωτος τῆς ἀθηναϊκῆς δόξας ταξινομεῖ τὰ ἀνθρώπινα μὲ ὀξυδέρκεια καὶ ἐμπνευσμένη ἐπιμέλεια. Φροντίδα γιὰ τὸ σῶμα εἶναι ἡ γυμναστικὴ καὶ ἡ ἰατρική. Φροντίδα γιὰ τὴν ψυχὴ ὁ νόμος καὶ ἡ δικαιοσύνη. Κολακεία γιὰ τὸ κορμὶ ἡ κομμωτικὴ (και ὅλες οἱ τεχνικὲς καλλωπισμού) καὶ κολακεία γιὰ τὴν ψυχὴ εἶναι ἡ σοφιστεία καὶ ἡ ρητορική. Καὶ μὲ τὸ δηκτικὸ ἀλλὰ καὶ βελούδινο χιοῦμορ του, ὁ Σωκράτης κάνει τὸν ἀκόλουθο παραλληλισμὸ (465c1): «ὅποια σχέση ἔχει ἡ κομμωτικὴ μὲ τὴν γυμναστικὴ ἄλλη τόση ἔχει ἡ σοφιστικὴ μὲ τὴ νομοθετικὴ καὶ ἡ μαγειρικὴ μὲ τὴν ἰατρικὴ!» Στόχος τῶν βελῶν τῆς σωκρατικῆς κριτικῆς στὸ χωρίο ποὺ παρατέθηκε στὴν ἀρχὴ εἶναι ὁ ὁρμητικὸς καὶ απόλυτος, ὅπως ταιριάζει στὴν ἡλικία τοῦ Πῶλος, ὁ μαθητὴς τοῦ σοφιστὴ Γοργία– ἀπὸ τὸν ὁποῖο ἔλαβε τὴν ὀνομασία του καὶ ὁ πλατωνικὸς διάλογος.