«Κι αν δεινοπαθείτε εξαιτίας δικών σας κακών πράξεων, να μην κατηγορείτε τους θεούς για τη μοίρα σας. Αφού εσείς οι ίδιοι τους κάνατε μεγάλους υποστηρίζοντάς τους, γι' αυτό πέσατε σε άθλια σκλαβιά. Ο καθένας από εσάς βαδίζει στα χνάρια της αλεπούς, αλλά όλοι μαζί γίνεστε ανόητοι. Γιατί κοιτάτε τι και πώς λέει τα λόγια του ο δόλιος άνθρωπος, αλλά δεν προσέχετε τις πράξεις του».
Στίχοι του Σόλωνος του Αθηναίου (απ. 11 στ. 3-8), M.L. West, Iambi et elegi Graeci, vol. 2, Oxford: Clarendon Press, 1972
Ο Σόλων (638-558 π.Χ.) ήταν μία από τις πολυσχιδείς προσωπικότητες που συνέβαλαν στην οικοδόμηση του αξιοζήλευτου πολιτισμικού επιτεύγματος των Αθηνών. Ήταν νομοθέτης, ποιητής και φιλόσοφος. Ο Παυσανίας στο «Ελλάδος Περιηγήσεως» (10.24.1-8) αναφέρει ότι στον πρόναο του Μαντείου των Δελφών, στα παραγγέλματα που αποτελούσαν οδοδείκτες για έναν ενάρετο και ευδαίμονα βίο, περιλαμβάνονταν αποφθέγματα των Επτά Σοφών - και ένας από αυτούς ήταν ο Σόλων.
Το έργο του, ειδικά εκείνο της αναδιάταξης του αθηναϊκού νομικού καθεστώτος, μαρτυρά τη βαθιά κατανόηση του Ελληνα σοφού για την ανθρώπινη φύση και τις ευαίσθητες ισορροπίες στον οικονομικό και τον κοινωνικό βίο της πόλης του. Είχε αντιληφθεί ξεκάθαρα τις δυνατότητες των προσώπων και τις αδυναμίες του όχλου. Προσπάθησε, με μεγάλα ποσοστά επιτυχίας, να περιορίσει τις ευκαιρίες των δημαγωγών να ενδυθούν την αρχοντική αλουργίδα και να υποχρεώσουν τους πολίτες να βιώσουν τη στυφή γεύση της ανελευθερίας.
Οι στίχοι στην αρχή του παρόντος ηχούν από την προκλασική Αθήνα έως σήμερα και ο αντίλαλος της επαλήθευσής τους δεν έχει χάσει ούτε απειροστημόριο από την εκκωφαντική έντασή του.
Οι Αθηναίοι της αρχαιότητας, οι τόσο ξακουστοί για την ευφυΐα και τον πολιτισμό τους, σε διάφορες στιγμές της Ιστορίας τους απεδείχθησαν κατά μόνας αλεπούδες και συλλογικά ανόητοι. Οι βασικοί νοσογόνοι παράγοντες του συλλογικού βίου της πόλης ήταν ο μαγνητισμός και η παραπλάνηση - οι δύο τεχνικές των δημαγωγών και επίδοξων τυράννων για να προσελκύουν κοινό και ύστερα να απομακρύνουν την προσοχή του από τα έργα στα λόγια και στο ύφος της διατύπωσης. Οι άνθρωποι, όταν παραδίδουν το πηδάλιο των λογισμών τους στη δίνη της συναισθηματικής και άφρονος μάζας, ανοητεύουν. Δεν κοιτούν τι πράττει ο επίδοξος διαχειριστής των κοινών υποθέσεων αλλά τι και πώς λέγει. Η επιφάνεια τραβάει τα βλέμματα και στο βάθος βράζει και θεριεύει ο αυταρχισμός.
Ο Σόλων στους προαναφερθέντες στίχους εικάζεται ότι αναφερόταν στην πρώτη κατάληψη της εξουσίας των Αθηνών από τον τύραννο Πεισίστρατο - τον μετρ της επικοινωνίας, της προπαγάνδας και του μακιαβελικού τρόπου χειρισμού φίλων και αντιπάλων. Ο Πεισίστρατος κατέλαβε την εξουσία στην Αθήνα φορές τρεις. Στρατό χρησιμοποίησε μόνο την τρίτη φορά. Τις υπόλοιπες δύο είχε κατακτήσει την απόλυτη αρχή με παραπλάνηση.
Την πρώτη φορά αυτοτραυματίστηκε. Κατήγγειλε επίθεση εναντίον του και ζήτησε από την Εκκλησία του Δήμου φρουρά. Του δόθηκε και κατέλαβε την Ακρόπολη. Οταν ανετράπη, σχεδίασε την επόμενη... φάρσα στους συμπολίτες του. Πήρε μια όμορφη και επιβλητική κοπέλα από την Παιανία, τη Φύη, την αρμάτωσε με απαστράπτουσα πανοπλία, ώστε να θυμίζει τη θεά Αθηνά, την ανέβασε σε άρμα και έβαλε προπομπούς να φωνάζουν στο πλήθος ότι η πολιούχος των Αθηνών ερχόταν να αποκαταστήσει τον Πεισίστρατο στην εξουσία. Και οι πολίτες το πίστεψαν κάνοντας τον Ηρόδοτο να απορεί με την ευπιστία και την ευήθειά τους.
Ευτυχώς, βέβαια, για την πόλη των πόλεων, η τυραννίδα των Πεισιστρατιδών ωφέλησε την Αθήνα σε όλους τους τομείς που μπορεί να επηρεάσει η πολιτική εξουσία - από τη θρησκεία και την οικονομία έως την τέχνη και τα γράμματα. Ο Πεισίστρατος ήταν μεν τύραννος αλλά δημοφιλέστατος καθ' όλη τη διάρκεια της αρχής του και κυβερνούσε με σύνεση, φιλολαϊκό αίσθημα και δικαιοσύνη που θα ανέμενε κάποιος από τις καλύτερες περιπτώσεις των εκλεγμένων.
Παρά ταύτα, η εμμονή στο φαίνεσθαι και στην επιφάνεια των λόγων και όχι στο είναι, στην ασκούμενη πολιτική δηλαδή, είναι η συντομοτέρα οδός προς την καταστροφή της κοινωνίας. Στη νεότερη Ελλάδα μαθαίνουμε αργά αυτό το μάθημα.
Παναγιώτης Λιάκος
dimokratianews.gr
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου