ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ - Ένας «άγιος» ανάµεσα σε Δύση και Ανατολή

Απόψε τη νύχτα συμπληρώνονται 100 χρόνια από την κοίμηση του κυρ – Αλέξανδρου.

O γνωστός οικονόμος της Σκιάθου αείμνηστος π. Γεώργιος Ρήγας σε επιστολή του προς τον εκδότη Ηλ. Δικαίο έγραψε για τα χριστιανικά τέλη του κυρ-Αλεξάνδρου. Ζήτησε να προσέλθει ο ιερεὺς της Σκιάθου παπα-Ανδρέας Μπούρας και οι αδελφές του ζήτησαν να πάει μαζί στο σπίτι κι ο γιατρός. Διηγείται λοιπόν ο π. Γεώργιος Ρήγας:


«Ὁ Παπαδιαμάντης πρὸ πάντων ἦτο Χριστιανὸς καὶ χριστιανὸς εὐσεβής. Μόλις λοιπὸν εἶδε τὸν ἰατρὸν εἶπεν εἰς αὐτόν: «Τί θέλεις σὺ ἐδῶ;» «Ἦρθα νὰ σὲ δῶ» τοῦ λέγει ὁ ἰατρός. «Νὰ ἡσυχάσης» τοῦ λέγει ὁ ἀσθενής, «ἐγὼ θὰ κάμω πρῶτα τὰ ἐκκλησιαστικὰ καὶ ὕστερα νὰ ῾ρθῆς ἐσύ»... Μόνος του, ὀλίγας ὥρας πρὶν ἀποθάνη, ἔστειλε νὰ κληθῆ ὁ ἱερεὺς διὰ νὰ κοινωνήση. «Ξεύρεις! Μήπως ἀργότερα δὲν καταπίνω!» ἔλεγεν. Ἦτο ἡ παραμονὴ τοῦ θανάτου του καὶ τότε τοῦ ἀπονεμήθηκε τὸ παράσημο τοῦ Σταυροῦ τοῦ Σωτῆρος. Τὴν ἑσπέραν τῆς 2ας Ἰανουαρίου 1911, παραμονὴν τοῦ θανάτου του, «ἀνάψτε ἕνα κηρί», εἶπε «φέρτε μου κι ἕνα ἐκκλησιαστικὸν βιβλίον». Τὸ κηρίο ἠνάφθη, ἐπρόκειτο δὲ νὰ ἔλθῃ καὶ τὸ βιβλίον, ἀλλὰ πάλιν ἀποκαμῶν ὁ Παπαδιαμάντης εἶπεν: «Ἀφῆστε τὸ βιβλίο. Ἀπόψε θὰ εἰπῶ ὅσα ἐνθυμοῦμαι ἀπ᾿ ἔξω». Καὶ ἤρχισε ψάλλων τρεμουλιαστὰ «τὴν χεῖρα σου τὴν ἀψαμένην...» (πρόκειται για το δοξαστικό της Θ' ώρας των Μ. Ωρών της εορτής των Θεοφανείων σε ήχο πλ.α').

Αὐτὸ ἦταν καὶ τὸ τελευταῖο ψάλσιμο τοῦ Παπαδιαμάντη, ὁ ὁποῖος τὴν ἰδίαν νύκτα, κατὰ τὴν 2αν μεταμεσονύκτιον, ὅταν ἐξημέρωνεν ἡ 3η Ἰανουαρίου, παρέδωκεν τὴν ψυχήν του εἰς χεῖρας τοῦ Πλάστου. Ἡ Σκιάθος ὅλη ἔκλαυσε καὶ κλαίει διὰ τὴν ἀπώλειαν τοῦ Παπαδιαμάντη...».

Νομίζω ότι πρέπει εδώ να παραθέσουμε τη γνώμη του Ζήσιμου Λορεντζάτου.

Ἢ θὰ πάρομε στὰ σοβαρὰ τὸν κόσμο ποὺ μᾶς παρουσίασε, ὁλόκληρο ὅμως τὸν κόσμο τῆς ὀρθόδοξης ἑλληνικῆς χριστιανοσύνης ὣς τὶς ἀκρότατες συνέπειές του, καὶ τότε θὰ προσπαθήσομε νὰ καταλάβομε τὸν Παπαδιαμάντη ὄχι μόνο σὰ λογοτέχνη, ἀλλὰ σὰν πνευματικό μας κεφάλαιο− αὐτὸ δὲν ἰσχυριζόμαστε πὼς εἶναι;− ἢ ἀλλιῶς θὰ γυρίσομε πίσω στὶς αἰσθητικὲς ἐπιφάνειες, στὴ «λογοτεχνία» ἢ στὴν ψυχολογία τῶν διηγημάτων καὶ θὰ θερίσομε ὅ,τι σπείραμε: τὴν ἄσκοπη (l’ art pour l’ art) νεροτριβὴ τῆς εὐαισθησίας μας. Ὅσοι θέλουν εἶναι ἐλεύθεροι νὰ τὸ κάνουν αὐτό. Μόνο ποὺ χάνουν τὸ δικαίωμα νὰ πάρουν τὸν Παπαδιαμάντη στὰ σοβαρά, ἢ ἂν τὸν πάρουν στὰ σοβαρά, τότε χάνουν τὸ δικαίωμα νὰ παραμερίσουν ἀφρόντιστα ὅσα λάτρευε ἐκεῖνος καὶ τὰ εἶχε κάνει ζωή του, ἢ νὰ τὰ θεωροῦν μόνο «ποίηση» καὶ «γραφικότητα», καὶ νὰ συνεχίζουν ἀτιμώρητα τὰ ἀτομικὰ πάρε δῶσε− ὅσοι ἄνθρωποι τόσες καὶ ἐντυπώσεις (impressionisme)− μὲ τὶς αἰσθητικὲς ἐπιφάνειες. Διέξοδος δὲν ὑπάρχει.

«Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης – πενήντα χρόνια ἀπὸ τὸ θάνατό του».
Ἀπὸ τὴ συλλογὴ «Μελέτες», τόμος Α΄, ἐκδ. Δόμος.
Ἀρχικὴ δημοσίευση: περιοδικὸ Ταχυδρόμος, 1961

Το σπίτι όπου έζησε και εκοιμήθη ο συγγραφέας στη Σκιάθο. Στα παράθυρα διακρίνονται αµυδρά οι αδελφές του Ουρανία και Κυρατσούλα

Χρονολόγιο 

4 Μαρτίου 1851- Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γεννιέται στη Σκιάθο.

1874 - (Σεπτέμβριος ) Τελειώνει το Γυμνάσιον. ( Οκτώβριος ) Εγγράφεται στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
1875 - Εγγράφεται στο β' έτος της σχολής, όμως δεν θα πάρει ποτέ πτυχίο.
1879 - Δημοσιεύεται το πρώτο του μυθιστόρημα H Μετανάστις.
1881 - Δέησις. Η Έκπτωτος Ψυχή.
1882 - Δουλεύει ως μεταφραστής στην Εφημερίδα του Κορομηλά. Θέλει να δώσει εξετάσεις για καθηγητής γαλλικών. Oι Έμποροι των Εθνών.
1884 - Συνεργάζεται στην Ακρόπολη του Γαβριηλίδη. Η Γυφτοπούλα.
1885 - Χρήστος Μηλιώνης.
1887 - Συχνάζει στις αγρυπνίες του Αγίου Ελισσαίου. Γράφει Το Χριστόψωμο, το πρώτο του διήγημα .
1888 - Η Χήρα Παπαδιά. H Tελευταία Βαπτιστική. H Υπηρέτρια.
1889 - Ο Σημαδιακός. Η Σταχτομαζώχτρα.
1890 - Εξοχική Λαμπρή. H Xτυπημένη.
1891 - Η Κοιμάμενη Βασιλοπούλα. Η Μαυρομαντηλού. Ο Φτωχός Άγιος. Ο Αμερικάνος και άλλα.
1892 - Στο Χριστό στο Κάστρο. Ολόγυρα στη Λίμνη και άλλα.
1893 - Ο Τυφλοσύρτης. Ναυαγίων Ναυάγια. Λαμπριάτικος Ψάλτης. Βαρδιάνος στα Σπόρκα. Της Κοκώνας το σπίτι.
1894 - Η Νοσταλγός. Η Γλυκοφιλούσα. Πατέρα στο σπίτι.
1895 - Πεθαίνει ο πατέρας του. O Έρωτας στα Χιόνια.
1896 - Άγια και Πεθαμένα. Τα Χριστούγεννα του Τεμπέλη. Έρως-Ήρως και άλλα.
1897 - Θα ξεκινήσει μια μακρόχρονη διαμονή στη Σκιάθο.
1899 -T'αγνάντεμα. Το Ενιαύσιον Θύμα. Αμαρτίας Φάντασμα και άλλα.
1900 - Tα Δαιμόνια στο ρέμμα. Οι Μάγισσες. Όνειρο στο Κύμα. Η Φαρμακολύτρια και άλλα.
1901 - Υπό την Βασιλικήν Δρύν. Πόσις και Δάμαρ. Η Τύχη απ΄την Αμέρικα. Η Χολεριασμένη.
1902 - Δημοσιεύει αγγελία για μια πεντάτομη επιλεκτική έκδοση των διηγημάτων του. Στρίγγλα Μάνα. Η Θητεία της Πεθεράς.
1903 - Η Φόνισσα. Ο Κοσμολαίτης. Τα Κρούσματα. Οι Κουκλοπαντρειές και άλλα.
1904 - Επιστρέφει στην Αθήνα. Η Φωνή του Δράκου. Τα δυο κούτσουρα. H Στοιχειωμένη Κάμαρα.
1905 - Πεθαίνει ο αδελφός του. Αγάπη στον Κρεμνό. Γυμνή Πλέουσα. Η Άκληρη. Ο Πεντάρφανος και άλλα.
1906 - Ρεμβασμός του Δεκαπενταύγουστου. Το Ψοφίμι. Οι Δυο Δράκοι. Άνθος του Γιαλού. Το Κρυφό Μανδράκι και άλλα.
1907 - Περιμένει μάταια να τυπωθούν τα έργα του στη Βιβλιοθήκη Μαρασλή. Mε τον Πεζόβολο. Το Καμίνι. Φορτωμένα Κόκκαλα. Τα ρόδιν' ακρογιάλια. Νεκράνθεμα και άλλα.
1908 - Φεύγει στη Σκιάθο για πάντα. Το Μοιρολόγι της Φώκιας. Τραγούδια του Θεού. Τα Καλαμπούρια ενός Δασκάλου και άλλα.
1909 - Η Πιτρόπισσα. Τα Δυο Τέρατα. Η Πεποικιλμένη και άλλα.
1910 - Νεκρός Ταξιδιώτης. Ο Ανάκατος. Το Γράμμα στην Αμερική. Έρημο Μνήμα. Ο Αντίκτυπος του Νου.
3 Ιαν. 1911 - Πεθαίνει στη Σκιάθο
http://trelogiannis.blogspot.com/2011/01/blog-post_4984.html