Περί ελευθερίας

Του Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου

Η ελευθερία έχει διαφορετικές έννοιες. Εξαρτάται από την άποψη από την οποία την μελετάμε. Από εξωτερική άποψη, τη συνηθισμένη, ή από την εσωτερική άποψη, η οποία περνάει απαρατήρητη για τους πολλούς, ιδίως για κείνους οι οποίοι απομακρύνθηκαν από την Εκκλησία.

Η ελευθερία είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Όταν μιλάμε για τις έμφυτες καταστάσεις χρησιμοποιούμε την αποφατική μέθοδο. Δεν λέμε τί είναι μια έμφυτη κατάσταση, αλλά τί δεν είναι. Παράδειγμα η γεύση του νερού. Δεν την καταλαβαίνουμε όταν υπάρχει, ενώ την καταλαβαίνουμε όταν δεν υπάρχει, π.χ. όταν είμαστε άρρωστοι.

Δεν υπάρχει ελευθερία όταν υπάρχουν εξωτερικά εμπόδια τα οποία εμποδίζουν τις επιθυμίες μας. Αυτή είναι η συνηθισμένη έννοια της ανελευθερίας. Αυτή είναι η ανελευθερία εξαιτίας κάποιου εξωτερικού καταναγκασμού. Το να μην εμποδίζεται κανείς να κάνει αυτό που θέλει. Αυτή είναι η συνηθισμένη άποψη. Ο απλός άνθρωπος αποδίδει συνήθως τις καταστάσεις ανελευθερίας σε εξωτερικά αίτια.

Τί γίνεται στις καταστάσεις ανελευθερίας, όταν ο καταναγκασμός είναι εσωτερικός, όπως όταν ενδίδουμε σε κάποιο πάθος και το υπηρετούμε, όπως ο δούλος το αφεντικό του; Ή όταν κάποιος δαίμονας χρησιμοποιεί το αντίστοιχο πάθος μας για να δεσμεύσει την ελευθερία μας;

Οι καταστάσεις αυτές της ανελευθερίας δεν είναι αντικείμενο της επιστήμης, επειδή η ελευθερία όπως κι οι άλλες πνευματικές αξίες δεν επαληθεύονται στο επιστημονικό πείραμα. Εν τούτοις η επιστήμη δεν αρνείται τις πνευματικές και ψυχικές καταστάσεις που δρουν αυτόνομα και δεσμεύουν την ελευθερία του ανθρώπου.

Η πνευματική ανελευθερία, ή η ανελευθερία του πνεύματος, που είναι η κατάσταση στην οποία υπάρχει πνευματικός καταναγκασμός; Εσωτερικός καταναγκασμός είναι όταν κάποιο πάθος ή κάποιος δαίμων, μας εξαναγκάζει να κάνουμε πράγματα που δεν θέλουμε. Παράδειγμα όταν ενδίδουμε σε κάποιο πάθος όπως είναι το αλκοόλ ή η φιληδονία ή η φιλαργυρία και το υπηρετούμε όπως υπηρετεί ο δούλος τον αφέντη του.

Εσωτερικός καταναγκασμός ο οποίος στερεί την ελευθερία μας είναι επίσης κάποιος δαίμων ο οποίος χρησιμοποιεί το αντίστοιχο πάθος και δεσμεύει την ελευθερία μας. Παράδειγμα ο δαίμων της κενοδοξίας χρησιμοποιεί το πάθος της κενοδοξίας μας και δεσμεύει την ελευθερία μας.

Στις περιπτώσεις τις οποίες προαναφέραμε θεωρούμε ως στοιχείο sine qua non της κατάστασης ανελευθερίας τον καταναγκασμό ο οποίος μας επιβάλλεται παρά τη θέλησή μας, είτε είναι εξωτερικός, είτε εσωτερικός.

Μια που τα εμπόδια, εξωτερικά ή εσωτερικά, δεν πρόκειται να λείψουν ποτέ απ΄ τη ζωή μας, πρέπει να απελπιστούμε ότι ποτέ δεν θα είμαστε ελεύθεροι; Μια φορά ο Άγιος Αντώνιος είδε τις παγίδες του διαβόλου απλωμένες κι είπε με το νου του, "ποιος μπορεί να σωθεί με τόσες παγίδες;"
Κι άκουσε μια φωνή να του λέει, "Αντώνιε πάρε τις παγίδες και κανείς δεν σώζεται."


Αυτό σημαίνει ότι ελευθερία δεν είναι παρά αγώνας για την ελευθερια, δηλαδή αγώνας με τα εμπόδια. Ο Κύριός μας είπε, στενή και τεθλιμένη η οδός η απάγουσα είς την ζωήν.

moschoblog.blogspot.gr