Η ψυχή και τα πάθη

Του Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου

Τί δώσει άνθρωπος αντάλλαγμα της ψυχής αυτού;
Ματθ. 16,26

Τις προάλλες πήγα στον παθολόγο και του έδειξα κάποιο κοκκίνισμα στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού μου. Σύμφωνα με τη δική μου "διάγνωση", προφανώς είχε ανεβεί το ουρικό οξύ. Κοίταξε να μη μου το σωματοποιήσεις, είπε ο γιατρός. Τι θα πει «σωματοποιώ»; Δεν ήξερα παρόλο που από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, αυτό ακριβώς κάνω, με κάθε τι που φοβάμαι ή επιθυμώ. Σύμφωνα με την Διδασκαλία της Εκκλησίας έτσι μετατρέπουμε την ανιδιοτελή αγάπη σε ιδιοτέλεια, που είναι αρρώστια της ψυχής και που μόνο η Ορθοδοξία, ως ιατρική επιστήμη, μπορεί να την θεραπεύσει.

Ο γιατρός μου έδωσε ένα φάρμακο σε χάπι και μια αλοιφή για το πόδι και δεν ασχολήθηκε άλλο με την σωματοποίηση. Δεν ξέρω αν το φάρμακο ήταν αυτό που δίνουν στους κατά φαντασίαν ασθενείς, δηλαδή αλεύρι πασπαλισμένη με λίγη ζάχαρη. Ούτε εγώ ασχολήθηκα άλλο με την σωματοποίηση και την σχέση της με την ψυχή, ώσπου κατάλαβα, πώς όταν οι σκέψεις επιθυμίας ή φόβου μπαίνουν απ΄ το μυαλό στην καρδιά, σωματοποιούνται και δρουν χωρίς τον έλεγχό μας.

Ο λαός, όταν θέλει να μας αποτρέψει από του να σωματοποιούμε τους φόβους και τις επιθυμίες μας, λέει αυτά τα λόγια: Μην βάζεις καρδιά σ΄ αυτό. Παρόμοια έννοια έχει επίσης ο στίχος του δημοτικού τραγουδιού,

από τα μάτια πιάνεται, στα χείλη κατεβαίνει,
κι από τα χείλη στην καρδιά, ριζώνει και δεν βγαίνει.

Όταν συμβουλεύουμε κάποιον να μη βάζει καρδιά σε κάποια σκέψη φόβου ή πάθους εννοούμε ακριβώς αυτό: να μην αφήνει τις σκέψεις του φόβου και του πάθους, να μπαίνουν στην καρδιά, αλλά να τις αφήνει να είναι μόνο σκέψεις στο μυαλό. Να μην μπαίνουν στην καρδιά. Αυτό σημαίνουν τα λόγια, "μην βάζεις καρδιά σ΄ αυτό το πράγμα".

Ποιές είναι οι αιτίες που προκαλούν την σωματοποίηση; Ο ποιητής Καβάφης μιλάει σε κάποιο ποίημά του για την «αισθηματοποίηση» που είναι ένα άλλο όνομα για την σωματοποίηση. Βέβαια ο Καβάφης ως ηδονοθηρικός ποιητής μιλάει για την αισθηματοποίηση σ΄αυτό που τον ενδιαφέρει περισσότερο, στην ηδονή του σώματος.

Γράφει, λοιπόν, κάπου ως προς την σχέση της ψυχής με το πάθος, πως η ηδονή του σώματος αισθηματοποιήθηκε ολόκληρη γι΄ αυτόν. Ο Καβάφης ονομάζει ανδρείους αυτούς που αφήνονται στο πάθος. "Αφέθηκα και πήγα", λέει το ποίημα, αν και δεν είναι κανείς ανδρείος και ταυτόχρονα δέσμιος του πάθους;

Ο Θεός, στον Αδάμ και στην Εύα, δίνει μία και μοναδική Εντολή: να μην φάνε από τους καρπούς του δέντρου της γνώσης του καλού και του κακού. Τί σημαίνει η εντολή αυτή; Ο σκοπός της ήταν να φυλάξει το πιο πολύτιμο, την ψυχή τους. Αν δεν φύλαγαν την ψυχή τους όλα τα πράγματα θα μετατρέπονταν σε πάθη, δηλαδή σε μια σειρά ψυχικών και σωματικών ταλαιπωριών, βασάνων, περιπετειών, όπως και έγινε.

Το αποτέλεσμα, λέει η Γραφή είναι ότι ο άνθρωπος δεν έχει τον προσανατολισμό του προς το Θεό. Γίνεται σαρκικός. Το ζωοποιό πνεύμα του Θεού, τον εγκαταλείπει. (Γένεσις 6,3). Αυτό ακριβώς διορθώνει το βάπτισμα. Το βάπτισμα είναι μια καινούρια γέννηση εκ πνεύματος και ύδατος. Ότι ο άνθρωπος δέχεται με το βάπτισμα το Άγιο Πνεύμα και προσανατολίζεται πάλι προς το Θεό, όπως ήταν πριν από την πτώση.

Παλιά, στον όρκο των μαρτύρων στο δικαστήριο φαίνεται ότι θα περιεχόταν ο όρος «ορκίζομαι να είπω την αλήθεια χωρίς φόβο και πάθος.» Αργότερα απαλείφθηκε η φράση «χωρίς φόβο και πάθος» και αντικαταστάθηκε από την φράση «χωρίς να προσθέσω ή να αποκρύψω τι». Έμεινε όμως να λέγεται εθιμικώς. Αν παρίσταται δικηγόρος προστίθεται από αυτόν το χωρίς φόβο και πάθος για να δείξει στο δικαστήριο ότι ο μάρτυράς του καταθέτει με επίγνωση.

Η φράση χωρίς φόβο και πάθος, σημαίνει ότι ο μάρτυρας καταθέτει την αλήθεια ελεύθερος από το φόβο και το πάθος (επιθυμία), δηλαδή χωρίς αισθηματοποίηση ή σωματοποίηση. Πώς είναι ελεύθερος κανείς από το φόβο και το πάθος, που ζητεί η δικαιοσύνη; Εδώ πρέπει να πούμε εν συντομία, λίγα πράγματα για την ψυχή. Στην φιλοσοφία, αν και δεν φωτίζεται κανείς διαβάζοντας θεωρίες περί ψυχής επικρατούν τρεις απόψεις.

Κατά την θεωρία της διαρχίας η ψυχή είναι μία οντότητα, η οποία μετά το θάνατο του σώματος είναι αυθύπαρκτη. Κατά τη θεωρία του μονισμού, η ψυχή είναι ενωμένη με το σώμα, με το οποίο αποτελεί μία οντότητα. Ψυχή και σώμα είναι δύο όψεις του ίδιου πράγματος. Και κατά την τρίτη θεωρία του σκεπτικισμού δεν υπάρχει ψυχή, και υπάρχουν μόνο ψυχικά γεγονότα που είναι εκδηλώσεις του σώματος.

Σύμφωνα με την Χριστιανική Διδασκαλία η λέξη ψυχή χρησιμοποιείται για να δηλώσει το πνεύμα αλλά και ολόκληρο τον άνθρωπο ως ενιαία, ζωντανή, υπόσταση. Ο Ιησούς παραδίδει το πνεύμα του, την ώρα που πεθαίνει επάνω στο σταυρό. Στην εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, τον δεκαπενταύγουστο η Εκκλησία μας ψάλλει "Και συ Υιέ και Θεέ μου, παράλαβέ μου το πνεύμα".

Με την προσευχή και την διαρκή μνήμη του Θεού έχουμε μέσα μας το Χριστό και δεν αφήνουμε τις σκέψεις να μπουν στην καρδιά μας. Έτσι δεν σωματοποιούμε τους φόβους και τις επιθυμίες μας. Ίσως μπορούμε να κατανοήσουμε κάπως, τί είναι το προπατορικό αμάρτημα.

Το «ζανάξ» δεν σου διώχνει απ την καρδιά σου το φόβο και το πάθος, αν δεν βρεις κάποιον να σ΄αγαπήσει όπως είσαι, για να τολμήσεις κι εσύ να δεις τον εαυτό σου όπως είναι. Κι Αυτός είναι ο Ιησούς Χριστός. Ο Ιησούς είναι για σένα, πριν από σένα, και στο πιο φριχτό πεπρωμένο. Οι φίλοι μας και οι πλησίον είναι μακριά.

moschoblog.blogspot.gr