Πολλά από αυτά που συμβαίνουν στην χώρα μας αλλά και στον κόσμο γενικότερα βασίζονται σε πρότυπα φιλοσοφικών θέσεων του Νίτσε, που έχουν υιοθετηθεί από τους κρατούντες νεοφιλελεύθερους.
Κατά τον Νίτσε υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων, με δύο διαφορετικές ηθικές προσεγγίσεις. Οι «κύριοι» και οι «δούλοι».
Οι «κύριοι» διακατέχονται από ένα συνδυασμό «δύναμης της βούλησης και βούλησης για δύναμη». Με βασικά χαρακτηριστικά την αποφασιστικότητα, την διάθεση για δράση, την επιθετικότητα και με γνώμονα την αποτελεσματικότητα, επιδιώκουν την εξουσία και την επιβολή πάνω στους άλλους, μακριά από παραδοσιακές ηθικές αναστολές ή τις παραδεδεγμένες αρχές κοινωνικής δικαιοσύνης.
Η ηθική αντίληψη των «κυρίων» διαμορφώνει την έννοια του «ορθού και του (γενικότερου) καλού», με βάση μια εντελώς εσωτερική διαδικασία, που θεωρεί ως απόλυτα επαρκές και λογικό να έχει ως άξονα την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ιδίων των «κυρίων». Η εικόνα που εκπέμπεται προς τα έξω είναι αυτή της υπεροχής και αναισθησίας του κυρίαρχου ηγεμόνα. Από εσωτερικής συναισθηματικής άποψης δεν υπάρχει ιδιαίτερος πλούτος ή ένταση, πέρα από την διάχυτη υποτιμητική διάθεση, με την οποία αντιμετωπίζουν τους υποτελείς τους.
Από την άλλη πλευρά υπάρχουν οι «δούλοι», οι ανίσχυροι, που χαρακτηρίζονται από παθητικότητα και αδράνεια και δεν έχουν βούληση για δύναμη ή πολύ περισσότερο για εξουσία. Η ηθική προσέγγιση τους διαμορφώνει την έννοια του «καλού και ορθού», με βάση μια διαδικασία, προσανατολισμένη στην εξωτερική πραγματικότητα.
Η εικόνα που εκπέμπουν προς τα έξω είναι της απάθειας του ισοπεδωμένου υποτελούς. Εδώ ο εσωτερικός συναισθηματικός κόσμος είναι πλούσιος και έντονος. Υπάρχουν φόβος, οργή, μίσος, θλίψη, αγανάκτηση, που όμως δεν μετατρέπονται σε ανάλογα έντονες αντιδράσεις ή εκδηλώσεις, καθώς δεν μπορούν να ξεπεράσουν το τείχος παθητικότητας, της «ταπεινότητας» και υποχωρητικότητας που χαρακτηρίζει την κατάσταση των «δούλων».
Μεταξύ των δύο προσεγγίσεων ο Νίτσε έχει δείξει την σαφή προτίμηση του στην ηθική προσέγγιση των «κυρίων».
Όπως ο ίδιος είπε: «το να απαιτούμε από την δύναμη να μην εκδηλώνεται ως δύναμη και ως θέληση για επιβολή σε βάρος των άλλων είναι παράλογο». Ο Νίτσε αντιμετωπίζει περιφρονητικά τον, κατά τα γνωστά συμβατικά πρότυπα, θεωρούμενο «καλό, δίκαιο και ηθικό άνθρωπο», ο οποίος, κατά την άποψη του Νίτσε, αποτελεί τον «τελευταίο άνθρωπο», που πρέπει να συντριβεί, για να μπορέσει η ανθρωπότητα να έχει ένα καλύτερο μέλλον. Ένα μέλλον, στο οποίο οι άνθρωποι θα είναι πραγματικά απόλυτα ελεύθεροι, χωρίς ηθικούς φραγμούς και θρησκευτικά δεσμά. Ένα μέλλον, στο οποίο οι άνθρωποι θα έχουν ξεπεράσει τους εαυτούς τους και θα έχουν γίνει «υπεράνθρωποι» με μια δική τους υπερβατική «ηθική» (;) προσέγγιση.
Το όραμα του «υπεράνθρωπου» δεν αποτελεί μια αναγκαία επιδίωξη για τους σύγχρονους νεοφιλελεύθερους. Μπορούν και κάνουν μια χαρά την δουλειά τους σήμερα, ακολουθώντας την προσέγγιση των «κυρίων», την οποία έχουν υιοθετήσει απόλυτα. Άλλωστε ούτε ο ίδιος ο Νίτσε μπόρεσε ποτέ να εξηγήσει επαρκώς αν υπάρχει και ποιο είναι το ηθικό περιεχόμενο στην έννοια του «υπεράνθρωπου». Το όλο φιλοσοφικό κατασκεύασμα του «υπεράνθρωπου» είναι τόσο θολό και ελλιπές, που κατά ορισμένους αποτελεί ένα ουτοπικό και μεσοβέζικο πρότυπο αριστοκρατικής ηθικής (επηρεασμένο από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία) που εφηύρε ο Νίτσε, προκειμένου να αποφύγει μια πλήρη υποστήριξη της προσέγγισης των «κυρίων», που και ο ίδιος αντιλαμβανόταν, πως, ανεξάρτητα αν ήταν συγκριτικά προτιμητέα, δεν ήταν και η ιδανική.
Οι πάμπολλοι απολογητές και υπερασπιστές του Νίτσε, που στη πλειοψηφία τους συμβαίνει να είναι και υποστηρικτές των πολιτικών και μνημονίων λιτότητας, διαρρηγνύουν τα ιμάτια τους πως ο Νίτσε είναι παρεξηγημένος και δεν έχει γίνει κατανοητός, επειδή ο λόγος του είναι δυσπρόσιτος. Υποστηρίζουν πως πίστευε σε μια αισιόδοξη εκδοχή ανθρώπου ελεύθερου και υπεύθυνου, μακριά από οποιουδήποτε δεσμά όπως φανατισμού και ολοκληρωτισμού.
Γιατί τα λένε αυτά; Μα είναι απλό.
Πάνω στον λόγο και στις ιδέες του Νίτσε, έστω και κατά ένα κάπως επιλεκτικό ή αποσπασματικό τρόπο, οικοδομήθηκε, κατά ένα μεγάλο μέρος, ο εθνικοσοσιαλισμός του Χίτλερ. Πάνω στις ίδιες απόψεις, έστω και κατά ένα παρόμοιο τρόπο, πατάει τώρα και η σύγχρονη νεοφιλελεύθερη πραγματικότητα.
Και ενώ για το σήμερα οι νεοφιλελεύθεροι δεν θα είχαν ιδιαίτερο πρόβλημα δεν ισχύει το ίδιο και για το παρελθόν και τις βαριές ιστορικές του μνήμες. Η φιλοσοφία του Νίτσε συνδέθηκε με τον ναζισμό και χρησιμοποιήθηκε από αυτόν. Εδώ λοιπόν το πρόβλημα είναι υπαρκτό, καθώς «χαλάει η συνταγή» και μπορεί να δημιουργηθούν άσχημες εντυπώσεις και απωθητικοί συνειρμοί στον σύγχρονο επικοινωνιακό κόσμο. Έτσι μολονότι οι θεωρίες του Νίτσε θα μπορούσαν να αποβούν χρήσιμες στον νεοφιλελευθερισμό δεν προβάλλονται έντονα από τους νεοφιλελεύθερους, λόγω της κατά το παρελθόν χρησιμοποίησης τους από τους ναζί.
Δυστυχώς για τους νεοφιλελεύθερους θα πρέπει να περιμένουν να αλλοιωθεί ή να ξαναγραφτεί το παρελθόν ή να δημιουργηθεί ένα νέο (ζοφερό) μέλλον προκειμένου να γίνει πραγματικότητα εκείνο που διακαώς επιθυμούν, δηλαδή να μπορούν ενεργητικά να επικαλούνται και να διαδίδουν, παντού και αδιάκοπα, πως ο νεοφιλελευθερισμός βρίσκει αναμφισβήτητο έρεισμα στις ιδέες ενός κορυφαίου Γερμανού φιλοσόφου όπως ο Νίτσε.
alfavita.gr
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου