Ένας πρεσβευτής του Ελληνικού πολιτισμού: Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία

35 χρόνια έργου και παρουσίας, 1100 συναυλίες σε 31 χώρες του κόσμου.
Με αφορμή μια συναυλία με έργα του Βυζαντινού Μαίστορα Ιωάννη Κουκουζέλη.

Γράφει η Δήμητρα Αγγελίδου

Την Τετάρτη 21 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Φιλολογικού Συλλόγου "Παρνασσός" μια συναυλία της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας με τίτλο "Ιωάννου Κουκουζέλη Μαίστορος Έργα" που εντάσσεται σε ένα κύκλο συναυλιών υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Αφιερωμένη και η δεύτερη λοιπόν κατά σειρά συναυλία στον βυζαντινό μαίστορα Ιωάννη Κουκουζέλη τον Παπαδόπουλο (τέλη 13ου-αρχές 14ου αιώνα) μας έδωσε μια γεύση της εποχής που ήκμασε η μουσική της Εκκλησίας και έφτασε στο αποκορύφωμά της. Είναι μια περίοδος μεγάλων μαϊστόρων, με τη δημιουργία καλοφωνικού είδους μελοποιίας, μεγάλων συνθέσεων και περισσότερο μελισματικού ύφους, όπως αναφέρεται στο πρόγραμμα της συναυλίας.

Στο πρώτο μέρος είχαμε την είσοδο της χορωδίας με ένα στίχο από τα Μέγιστα ανοιξαντάρια, που αποτελεί εξήγηση Γρηγορίου, Πρωτοψάλτου της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας σε ήχο πλάγιο του τετάρτου. Ήτω η δόξα Κυρίου εις τους αιώνας ψέλνει η Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία και μας εισαγάγει στο κλίμα, ενώ στη συνέχεια μας παρουσιάζει έναν αναγραμματισμό από το δοξαστικό του εσπερινού των Εισοδίων της Υπεραγίας Θεοτόκου σε ήχο πλάγιο του πρώτου, το "Άσπιλε, αμόλυντε, ευλογημένη Θεοτόκε...", εξήγηση Χουρμουζίου, χαρτοφύλακος της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας με το κράτημα του οποίου ολοκληρώνεται το πρώτο μέρος του προγράμματος. Η παρουσία των κρατημάτων στην εν λόγω συναυλία εξηγείται από την άνθησή τους την εποχή του Κουκουζέλη και δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από ελεύθερες συνθέσεις στις οποίες αντί για συγκεκριμένο κείμενο χρησιμοποιούνται διάφορες συλλαβές, όπως το τε-ρι-ρεμ, το-ρο-ρο, νε-νε-να και άλλα. Σύμφωνα μάλιστα με τη θεολογική ερμηνεία, η χρήση των συλλαβών αντί κειμένου δημιουργεί μια ψαλμωδία ανάλογη με την ακατάπαυστη ψαλμωδία των αγγέλων στον ουρανό.

Το δεύτερο μέρος μετά το διάλειμμα ξεκινά με ένα μεγαλυνάριο στην εορτήν των Εισοδίων, που αποτελεί εξήγηση Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας σε ήχο τέταρτο. "Άγγελοι την είσοδον της Πανάγνου ορώντες εξεπλήττοντο πώς παραδόξως εισήλθεν εις τα άγια των αγίων" λέει χαρακτηριστικά το μεγαλυνάριο, ενώ σειρά έχει ένα ακόμη κράτημα, ο "μονόπνους", εξήγηση Χουρμουζίου, σε ήχο πλάγιο του δευτέρου. Λίγο πριν κλείσει η συναυλία η χορωδία ψέλνει το "Χριστός Γεννάται" ενόψει της εορτής των Χριστουγέννων και αποχωρεί από τη σκηνή με το "Τις θεός μέγας".

Σε τι να σταθεί κανείς, τι να παρατηρήσει... Αρχικά, η είσοδος της χορωδίας στην σκηνή ψέλνοντας και το επιβλητικό της στήσιμο είναι ένα από τα αξιοσημείωτα που κερδίζει τις εντυπώσεις, ενώ ο απόλυτος συγχρονισμός των μελών της δίνει την αίσθηση μίας ενιαίας φωνής. Ακόμη και όταν μιλάμε για μέλη εξαιρετικής τεχνικής δυσκολίας η εντύπωση που δημιουργείται στους ακροατές είναι ότι αποδίδονται με σημαντική ευκολία και άνεση, κάτι που αποδεικνύει το υψηλό επίπεδο της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας. Φυσικά δεν μπορεί να μην επισημάνει κανείς την διεύθυνση της χορωδίας από τον κ. Λυκούργο Αγγελόπουλο που αποτελεί τον πυρήνα της ΕΛΒΥΧ και ιδρυτή της. Ένας άνθρωπος με μεγάλη πείρα συναυλιών, κάτι που φαίνεται από την πρώτη στιγμή που ανεβαίνει στη σκηνή με την επιβλητικότητά του, την σχεδόν αδιόρατη επικοινωνία του με τα μέλη της χορωδίας και βέβαια την δεξιοτεχνία του στις χειρονομίες διεύθυνσης του χορού. Μια επιβεβαίωση για τους μεγαλύτερους και ένα μάθημα για τους νεότερους ανεξαρτήτως πιθανού ενδιαφέροντος πάνω στο συγκεκριμένο είδος μουσικής.

Ο Λυκούργος Αγγελόπουλος, μαθητής του Σίμωνα Καρά και πρωτοψάλτης της Αγίας Ειρήνης Αιόλου, με διεθνή αναγνώριση όχι μόνο ως καταξιωμένος πρωτοψάλτης και μελετητής της βυζαντινής μουσικής αλλά και του παλαιορωμαικού, αμβροσιανού και άλλων παλαιών δυτικών μελών έχει τιμηθεί από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο με τον Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος (2004), τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ.Βαρθολομαίο με το οφφίκιο του Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως (1994), την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος με την ευαρέσκειά της, το 2006 με τον Χρυσούν Σταυρόν του Αποστόλου Παύλου και πλειάδα άλλων μητροπολιτών Ελλάδος και εξωτερικού.

Για τους νεότερους λοιπόν, που ίσως δεν γνωρίζουν αλλά και για τους παλαιότερους, που πολλές φορές δεν θυμούνται, η ΕΛΒΥΧ ιδρύθηκε το 1977 από τον Λυκούργο Αγγελόπουλο και τους συνεργάτες του, με σκοπό τη μελέτη και παρουσίαση της βυζαντινής μουσικής όπως έφτασε έως τις μέρες μας με τη γραπτή και προφορική παράδοση. Στα 34 χρόνια λειτουργίας της έχει πραγματοποιήσει πάνω από 1100 συναυλίες, λειτουργικές και άλλες εκδηλώσεις στην Ελλάδα και σε 31 χώρες της Ευρώπης, της Ασίας, της Αμερικής και της Αφρικής. Πρόκειται επομένως για μια χορωδία με ποσότητα και ποιότητα συναυλιών που έχει εξαπλωθεί πέρα από τα όρια της χώρας μας και έχει διαδώσει ένα μέρος του μουσικού μας πολιτισμού στον κόσμο. Μάλιστα ένα τμήμα της μουσικής κουλτούρας του λαού μας που έχει παραγκωνιστεί, όσον αφορά τα ελληνικά δεδομένα, και αποτελεί άγνωστο πεδίο για τους περισσότερους που έχουν μια εσφαλμένη αντίληψη της θέσης της βυζαντινής μουσικής μόνο στα πλαίσια της εκκλησίας και της λειτουργικής ζωής, πολλές φορές κιόλας συνδυασμένης με μιας κακής εμπειρίας απόδοσης των βυζαντινών μελών.

Μια ευκαιρία ανάδειξης του βυζαντινού μουσικού πολιτισμού από μια χορωδία που κρατάει δικαίως τα πρωτεία στον τομέα της πάντοτε προκαλεί το θερμό χειροκρότημα των ακροατών. Το έργο της ανεκτίμητο και η προσφορά στις επόμενες γενιές αδιαμφισβήτητη, ακόμη και αν δεν γίνεται ευρέως άμεσα αντιληπτή. Μια ελπίδα εύχομαι για κατανόηση του πλούτου της συγκεκριμένης μουσικής που θα ενταχθεί στο μέλλον πιο έντονα και πιο ολοκληρωμένα στην πολιτιστική παιδεία των Ελλήνων. Όπως ο ίδιος ο κ. Αγγελόπουλος δήλωνε σε παλαιότερη συνέντευξή του "Πρέπει να περισωθεί η μουσική της ψυχής"... "η κλασσική μουσική του τόπου μας".

Για να πάρετε μια γεύση από τη συναυλία:

http://www.youtube.com/watch?v=N-XiRzriXpI&list=UUk7_tvUYkyh2WAb-Gv9OHdw&feature=plcp